Afvallen met dieet wat zijn de valkuilen

Afvallen lijkt op het eerste gezicht simpel: minder eten en meer bewegen. Maar in werkelijkheid komt er veel meer bij kijken. Velen ervaren in het begin succes, maar belanden later in een terugval of krijgen te maken met gezondheidsklachten. De werkelijke oorzaken hiervan liggen vaak in biologische en psychologische processen die niet altijd bekend zijn bij het grote publiek. In dit artikel analyseren we de belangrijkste valkuilen vanuit een professioneel perspectief. Elke complexe term wordt hieronder verduidelijkt in een aparte toelichting, zodat iedereen het goed kan begrijpen.

Metabole adaptatie: een onzichtbare tegenstander bij afvallen

Veel mensen beginnen vol goede moed met een caloriearm dieet en zien aanvankelijk resultaat. Maar na verloop van tijd stagneert het gewichtsverlies, zelfs als men zich strikt aan het plan houdt. Dit komt door een proces dat bekend staat als metabole adaptatie.

Wat is metabole adaptatie?

Metabole adaptatie is een fysiologisch verdedigingsmechanisme waarbij het lichaam zijn energieverbruik verlaagt als reactie op een lagere calorie-inname. Dit betekent dat je lichaam efficiënter wordt in het functioneren met minder energie, waardoor gewichtsverlies vertraagt of stopt.

Boeksun uitleg

Stel je voor dat je lichaam een slimme thermostaat is. Wanneer het merkt dat er minder energie binnenkomt (zoals tijdens een dieet), schakelt het automatisch naar een spaarstand. Hierdoor daalt je ruststofwisseling, krijg je het sneller koud, voel je je moe en stopt de vetverbranding. Kortom, je verbrandt minder calorieën terwijl je evenveel (of minder) eet.

Hormonale regulatie: het spel tussen leptine en ghreline

Tijdens langdurige caloriebeperking verandert de balans van twee belangrijke hormonen: leptine en ghreline. Deze hormonen zijn bepalend voor het reguleren van honger en verzadiging.

Hoe werken leptine en ghreline?

Leptine, geproduceerd door vetcellen, stuurt een signaal naar de hersenen dat je verzadigd bent. Ghreline, geproduceerd in de maag, geeft juist een hongersignaal af. Bij gewichtsverlies daalt leptine en stijgt ghreline, waardoor je meer trek krijgt en je verzadigd gevoel afneemt.

Boeksun uitleg

Je lichaam denkt bij gewichtsverlies niet “goed zo!” maar juist “alarm!”. Doordat je vetreserves afnemen, zakt je leptinespiegel, waardoor je hersenen geen verzadiging meer registreren. Tegelijkertijd stijgt ghreline, waardoor je constant honger hebt. Dit maakt het extreem moeilijk om je dieet vol te houden.

Psychologische beloning: de val van het ‘ik verdien het wel’-denken

Veel mensen die met succes zijn afgevallen, vallen uiteindelijk terug in oude eetgewoonten. Dit komt vaak door beloningsgedrag, een psychologisch mechanisme waarbij het brein vindt dat het recht heeft op compensatie na inspanning of opoffering.

Wat is beloningsgedrag?

Wanneer je langdurig restrictief eet, ervaart je brein dit als een vorm van ontzegging. Zodra je dan een mijlpaal bereikt (zoals 5 kg afvallen), activeert je brein een beloningsdrang – vaak in de vorm van calorierijk eten. Dit gedrag wordt deels gestuurd door het dopaminesysteem in het brein.

Boeksun uitleg

Je hebt vast wel eens gedacht: “Ik ben zo goed bezig, één stukje taart mag wel.” Dat is je brein dat zichzelf probeert te belonen voor volgehouden discipline. Helaas leidt dit vaak tot meer eten dan gepland, en soms tot volledige terugval. Je brein ziet voedsel niet alleen als energie, maar ook als emotionele beloning.

Het setpoint-theorie: waarom je lichaam je terugduwt naar je oude gewicht

Zelfs als je veel gewicht verliest, zie je vaak dat het lichaam na verloop van tijd weer terugkeert naar het oude gewicht. Dit kan verklaard worden door de setpoint-theorie.

Wat is het setpoint?

Het setpoint is het lichaamsgewicht waarop je lichaam zich het meest comfortabel voelt. Wanneer je daar onder zakt, activeert het lichaam allerlei verdedigingsmechanismen: je stofwisseling vertraagt, je krijgt meer honger, en je verbrandt minder vet. Zo probeert je lichaam terug te keren naar het oude gewicht.

Boeksun uitleg

Je lichaam heeft een soort ‘voorkeursgewicht’ ingesteld, gebaseerd op genetica, leeftijd en hormonale balans. Als je daaronder zakt, vecht je lichaam terug – alsof je het probeert tegen te houden. Dit betekent dat je meer moet doen om op het nieuwe gewicht te blijven dan iemand die daar van nature al zit.

Zoals je ziet, zijn er veel meer valkuilen bij afvallen dan simpelweg een gebrek aan motivatie of discipline. Het lichaam is biologisch en hormonaal geprogrammeerd om gewichtsverlies tegen te werken. Begrip van deze mechanismen is essentieel voor succes op de lange termijn. In een volgend artikel behandelen we strategieën om deze valkuilen systematisch te overwinnen.

Gerelateerde berichten: Koolhydraatarme dieet recepten en weekmenu